Pro-People

Martina

Informacje ogólne

Okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie lub karanie to praktyki jasno i wyraźnie zakazane przez międzynarodowe prawa człowieka i międzynarodowe prawo humanitarne (np. przez Art. 3 wspólny dla czterech Konwencji Genewskich z 1949 roku).

Przykładami takich praktyk jest odosobnienie w ciemnej celi, używanie kajdanków ograniczających ruchy i niepozwalanie na zaspokojenie podstawowych potrzeb zatrzymanego. Umiarkowane formy fizycznego nacisku, jak również pewne odmiany kary cielesnych mogą być również uznane za okrutne, nieludzkie lub poniżające traktowanie lub karanie.

Tortury są najpoważniejszą i rozmyślną formą tych nadużyć. Nie zawsze możliwe jest wyraźne rozróżnienie między nimi. AI przeciwstawia się zarówno torturom jak i okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu.

Prawo międzynarodowe zawiera minimalne wytyczne określające przypadki okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowaniem lub karaniem. Przyjęta przez ONZ Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania nie podaje definicji tych terminów. Przyjęty przez ONZ zbiór zasad ochrony wszystkich osób poddanych jakiejkolwiek formie zatrzymania lub uwięzienia (Body of Principles for the Protection of All Persons Under Any Form of Detention or Imprisonment) stanowi, że terminy te powinny być interpretowane szeroko w celu zapewnienia szerszej ochrony przed naruszeniami praw człowieka.

Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania definiuje tortury jako “każde działanie, którym jakiejkolwiek osobie umyślnie zadaje się ostry ból lub cierpienie, fizyczne bądź psychiczne, w celu uzyskania od niej lub od osoby trzeciej informacji lub wyznania, w celu ukarania jej za czyn popełniony przez nią lub osobę trzecią albo o którego dokonanie jest ona podejrzana, a także w celu zastraszenia lub wywarcia nacisku na nią lub trzecią osobę albo w jakimkolwiek innym celu wynikającym z wszelkiej formy dyskryminacji, gdy taki ból lub cierpienie powodowane są przez funkcjonariusza państwowego lub inną osobę występującą w charakterze urzędowym lub z ich polecenia albo za wyraźną lub milczącą zgodą.”

Zarówno Specjalny Sprawozdawca ONZ ds. Tortur, jak i Komitet Praw Człowieka ONZ określili, że zakaz stosowania tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania w międzynarodowych instrumentach dotyczących praw człowieka powinien także odnosić się do kary cielesnej nałożonej za popełnione przestępstwo.

Pomimo iż międzynarodowe standardy praw człowieka zabraniają tortur i okrutnego traktowania, a rządy zaprzeczają ich stosowaniu, do AI napływają doniesienia dotyczące tortur i innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania, dokonywanych przez funkcjonariuszy państwowych w ponad 150 krajach, we wszystkich zakątkach świata. Tortury są często integralną częścią rządowej strategii bezpieczeństwa, elementem państwowego mechanizmu walki z opozycją. Stosuje się je, by zdobyć informacje, wymusić zeznania, ukarać, zastraszyć i sterroryzować. Tortury poniżają ofiarę i odczłowieczają ich sprawcę.

Lista stosowanych dzisiaj technik torturowania zawiera znane od dawna narzędzia, takie jak bicze, kije czy przyrządy do ściskania palców, ale i nowoczesne urządzenia elektryczne, wyrafinowane metody psychicznego dręczenia oraz leki wywołujące halucynacje, skurcze mięśni i porażenie. Ofiary są bite, przypalane, gwałcone, duszone, poddaje się je fikcyjnym egzekucjom.

Międzynarodowe standardy praw człowieka nie tylko regulują działanie państw, ale też nakładają ograniczenia na stosowanie władzy państwowej i zobowiązują państwa do podejmowania działań przeciwko naruszeniom praw człowieka dokonywanym przez osoby nie działające w imieniu państwa. Jeśli władze nie wywiązują się z tego obowiązku, stają się współodpowiedzialne za takie naruszenia.

Kiedy osoba nie reprezentująca państwa popełnia czyn, którego charakter i waga odpowiada według międzynarodowych standardów pojęciu tortur, i istnieją niezbite dowody, iż państwo nie dołożyło wystarczających starań w celu należytej przed nim ochrony, wówczas AI uznaje taki akt za tortury, za które odpowiedzialność ponosi państwo.

AI potępia tortury we wszystkich przypadkach. Kiedy grożą one indywidualnym osobom, organizacja podejmuje natychmiastowe ogólnoświatowe działania, by im pomóc (patrz: Pilne Akcje). Ruch prowadzi też lobbying wobec rządów, aby wypełniały międzynarodowe standardy przeciwko torturom, zwłaszcza jeśli chodzi o ogólne prawodawstwo dotyczące tortur, a w szczególności jurysdykcję powszechną. Organizacja wspiera również medyczną i psychologiczną rehabilitację ofiar tortur.

W 2000 r. AI nasiliła swoje działania przeciwko torturom, rozpoczynając światową kampanię pod hasłem “Kres torturom – dołącz i Ty swój głos”. Kampania skupiła się na trzech tematach przewodnich: zapobieganiu, bezkarności i dyskryminacji. Raport wyjściowy zawierał Dwunastopunktowy Program Zapobiegania Torturom AI.